Ռասիզմ

 

Փենսիլվանիայի նահանգապետի՝ ռասիստական նրբերանգներով նախընտրական պաստառ (1886)

Ռասիզմ, ռասայականություն, ցեղապաշտություն, սոցիալական և էթնիկական խմբերի, դասերի, դասակարգերի և պետությունների միջև հարաբերությունների տիպ, որի բնույթը գիտակցվում և ուղղություն է ստանում սոցիալական և մշակութային տարբերությունները մարդաբանական հատկանիշներով բացատրող գաղափարներով։ Ներկայանում է որպես գիտակցական կամ անգիտակցական համոզմունք մեկ ցեղի (ռասայի) մյուսի նկատմամբ ունեցած հատուկ գերակայության մասին։ Սահմանումը ենթադրում է, որ նախ «վերին» ռասան իրավունք ունի գերիշխել, գործադրել իշխանություն «ստորին» համարվող ռասաների նկատմամբ, ապա՝ ցեղապաշտությունը պարունակում է անհատների ու խմբերի թե՛ վարքագիծը, թե՛ վերաբերմունքը։ Ռասայական սաղմերը նկատվում են առաջին մարդկային հանրույթների «մշակութային էթնոցենտրիզմի» մեջ, երբ դրանցից յուրաքանչյուրը իրեն վեր էր դասում շրջապատող «բարբարոսներից» և դրանով արդարացնում նրանց ստրկացնելը։ Բուն ռասայական տեսությունները ծագել են գաղութատիրության դարաշրջանում՝ ձևավորվող մարդաբանության շրջանակում, առաջին ուսմունքի հիմնադիրը Գոբինոն (Gobineau, 1816—1882) է, որի գաղափարները զարգացրել են Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներում, Մեծ Բրիտանիայում, Գերմանիայում են։ Հիմնական ռասայական հատկանիշի ընտրության տարբերությունների հետ մեկտեղ ռասայական բոլոր տեսություններին բնորոշ է ոչ սպիտակամորթ ռասաների ներկայացուցիչներին «ստորին կարգի» մարդ համարելը, որոնք իբր ընդունակ չեն ստեղծելու բարձր զարգացած մշակույթ, հետևաբար հարկադրված են վերցնելու այն «բարձր» ռասաներից։ Սրանից ելնելով շահագործումը և գաղութատիրությունը մեկնաբանվել են որպես քաղաքակրթության ներմուծում։ Ռասիստական գաղափարների հիմքում ընկած են սոցիաական դարվինիզմը, մաչթուսականությունը և եվգենիկան։ Ռասայականության մարմնավորման բարձրակետը գերմանական ֆաշիզմն էր, որը ռասայականությունը հռչակեց պաշտոնական գաղափարախոսություն՝ այն ծառայեցնելով իր հրեշավոր ոճրագործությունները հիմնավորելուն։ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի տարիներին ռասիստական գործելակերպի են դիմել ճապոնացի միլիտարիստները Չինաստանում և ասիական այլ երկրներում, իտալացի ֆաշիստները՝ Եթովպիայում, Ալբանիայում, Հունաստանում։ Ժամանակակից կապիտալիստական երկրներում (Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ, Կանադա, հատկապես ՀԱՀ) պահպանվել են ռասայական խտրականությունը, սեգրեգացիան, ապարտհեյդը, շատ դեպքերում նաև ցեղասպանությունը։ Հարելով իմպերիալիզմի գաղափարախոսներին՝ մաոիստները իրենց մեծապետական նկրտումները արդարացնելու համար քարոզում են Ասիայի ժողովուրդներիռասայական միասնության և Չինաստանի (որն իբր կոչված է լինելու համաշխարհային պատմության հեգեմոնը) բացառիկ դերի մասին ուսմունքը։ ՍՍՀՄ-ում և սոցիալիստական համագործակցության երկրներում սոցիալիզմի ու կոմունիզմի կառուցման փորձը, Ասիայի, Աֆրիկայի և Լատինական Ամերիկայի զարգացող երկրների սոցիալ-տնտեսական և մշակութային հաջողությունները ապացուցում են «բարձր» և «ստորին» ռասաների գոյության և պատմության ռասայական պայմանավորվածության մասին ըմբռնումների անհիմն լինելը։ ՄԱԿ-ը ընդունել է մի շարք որոշումներ և բանաձևեր, որոնցում դատապարտել է ռասայականությանը։ Յուրաքանչյուր տարվա մարտի 21-ը նշվում է որպես ռասայական խտրականության վերացման համար պայքարի միջազգային օր, 1971-ը հայտարարվել է ռասայական խտրականության բոլոր ձևերի դեմ համաձայնեցված գործողությունների միջազգային տարի, 1974—1984-ը՝ ռասայականությանյան դեմ առավել արդյունավետ պայքարի տասնամյակ

Երջանիկ է այն ժողովուրդը, ում պատմությունը ձանձրալի է. Շառլ Լուի Մոնտեսքյո

 

Շառլ Լուի դը Սեկոնդա, բարոն լա Բրեդ և դը Մոնտեսքյոն ծնվել է ծնվել է 1689 թ.-ի հունվարի 18-ին: Եղել է գրող, իրավագետ և փիլիսոփա: Համարվում է ֆրանսիական լուսավորության կարկառուն ներկայացուցիչ: Դը Մոնտեսքյոն սերում է ազնվական ընտանիքից: Ստացել է փայում կրթություն 1714 թ.-ին դարձել է Բորդոյի խորհրդարանի անդամ` երկու տարի անց` նախագահ: Նա ունի բազմաթիվաշխատանքներ, որոնցից ամենանշանավորներն են«Պարսկական նամակներ» (1721), «Խորհրդածություններ հռոմեացիների ծաղկման ևանկման պատճառների մասին» (1734), և 20 տարվաաշխատանք՝ «Օրենքների ոգու մասին» (1748) գրքերը: «Պարսկական նամակներում» նա խստորենքննադատում է ֆեոդալական կարգերը, տիրողանարդարությունները, որը բնականաբար դարձավխոշոր իրադարձություն ֆրանսիականհասարակական—քաղաքական կյանքում։ Շառլ Լուի Մոնտեսքյոն մահացել է 1755 թ.-ի փետրվարի 10-ին:

 

1. Չկա ավելի վրդովեցնող բան, քան տեսնել, թե ինչպես է հաջող ասված խոսքը մահանում այն հիմարի ականջում, ում այն ասել ես:

 

2. Երջանիկ է այն ժողովուրդը, ում պատմությունը ձանձրալի է:

 

3. Ես դեմ չեմ ծիծաղել ինձ հանդիպող մարդկանց վրա` ենթադրելով, որ ցանկության դեպքում նրանք էլ ինձ վրա կարող են ծիծաղել:

 

4. Օրենքները սարդոստայն են. մեծ ճանճերը կարողանում են այն ճեղքելով անցնել, իսկ մանրերը` խրվում են:

 

5. Կարդալ սիրել նշանակում է ձանձրույթի ժամերը, որոնք կյանքում անխուսափելի են, փոխել մեծ բավականության ժամերի հետ:

 

6. Ֆինանսիստները երկիրը պահում են ճիշտ այնպես, ինչպես պարանն է պահում կախվածին:

 

7. Մարդկանց ճնշող մեծամասնությունն ավելի շուտ ունակ է մեծ, քան բարի գործերի:

 

8. Անձի ազատությունը և քաղաքացու ազատությունը ոչ միշտ են համընկնում:

 

9. Կնոջ կյանքում կա երեք շրջան. առաջինում նրանք ազդում են հոր նյարդերի վրա, երկրորդում` ամուսնու, երրորդում` փեսայի:

 

10. Մեզ երջանիկ դարձնող բաների մեծ մասը ողջամիտ չեն:

 

11. Ինձ մեծապես վնասում է այն, որ շատ եմ թերագնահատում նրանց, ում չեմ հարգում:

 

12. Բարեպաշտությունն այնպիսի արդարացումներ է գտնում վատ արարքներին, որ հասարակ պարկեշտ մարդը չէր կարող գտնել:

 

13. Մեծ գործեր անելու համար անհրաժեշտ չէ մեծագույն հանճար լինել, անհրաժեշտ չէ մարդկանցից վեր լինել, անհրաժեշտ է նրանց հետ լինել:

 

14. Պետք է շատ սովորել` գոնե մի չնչին բան իմանալու համար:

 

15. Պարապ մարդիկ միշտ մեծ շատախոսներ են: Որքան քիչ ես մտածում, այնքան շատ ես խոսում:

 

16. Անբախտ է մարդկանց ճակատագիրը: Հենց խելքը հասնում է իր հասունությանը, մարմինը սկսում է թուլանալ:

 

17. Օրենքների խստությունը խանգարում է դրանց կատարմանը:

 

18. Ծաղրը խոսք է` հոգուտ քո ուղեղի և ընդդեմ քո սրտի:

 

19. Հմայքն ավելի շատ խելքի, քան դեմքի մեջ է, քանի որ դեմքի գեղեցկությունը բացահայտվում է միանգամից և ոչ մի անակնկալ չի թաքցնում, իսկ խելքը բացվահայտվում է աստիաճանաբար` այն ժամանակ, երբ մարդ ինքն է ուզում, և այն չափով, որքան ինքն է ուզում:

 

20. Բոլոր տղամարդիկ տգեղ են:

 

21. Կանայք գեղեցիկ լինելու ընդամենը մեկ հնարավորություն ունեն, սակայն գրավիչ լինելու հարյուր հազար հնարավորություն կա:

 

22. Ես միշտ նկատել են, որ այս աշխարհում հաջողություն ունենալու համար անհրաժեշտ է հիմար տեսք ունենալ և խելացի լինել:

 

23. Եթե եռանկյունիներն իրենց համար աստված ստեղծեին, այն երեք կողմ կունենար:

 

24. Ժողովրդավարության սկզբունքը քայքայվում է ոչ միայն այն ժամանակ, երբ վերանում է հավասարության ոգին, այլև այն ժամանակ, երբ հավասարության հոգին հասնում է ծայրահեղության, և յուրաքանչյուրը ցանկանում է հավասար լինել նրան, ում ինքն ընտրել է որպես ղեկավար:

Շառլ Լուի Մոնտեսքյո

Շառլ Լուի դը Սեկոնդա, բարոն լա Բրեդ և դը Մոնտեսքյո ֆրանսիացի գրող, իրավագետ և փիլիսոփա, «Պարսկական նամակներ» վեպի, «Հանրագիտարանի» մի շարք հոդվածների հեղինակ։

Մոնտե ներկայացուցիչ, իրավաբան է և քաղաքական մտածող։ Սերում է արիստոկրատական ընտանքից և հետևաբար ստացել է փայլուն կրթություն։ 1714թվականին նա դառնում է Բորդոյիպառլամենտի անդամ, երկու տարի անց՝ 1716թվականին՝ նախագահ^{։ Նա ունի բազմաթիվ աշխատանքներ, որոնցից ամենանշանավորներն են «Պարսկական նամակներ» (1721), «Խորհրդածություններ հռոմեացիների ծաղկման և անկման պատճառների մասին» (1734), և 20 տարվա աշխատանք՝ «Օրենքների ոգու մասին» (1748) գրքերը։ «Պարսկական նամակներում» նա խստորեն քննադատում է ֆեոդալական կարգերը, տիրող անարդարությունները, որը բնականաբար դարձավ խոշոր իրադարձություն ֆրանսիական հասարակական-քաղաքական կյանքում:}

Կենսագրություն

Lettres familieres a divers amis d’Italie, 1767

Մոնտեսքյոն ծնվել է Շատո դե լա Բրեդում, Ֆրանսիայի հարավարևմտյան մասում, Բորդոյից 25 կմ հեռու։ Հայրը Ժակե Սեկոնդան զինվոր էր, որը սերում էր ազնվականների ցեղից։ Մայրը Մարի Ֆրանսուա դե Պեսնելը Սեկոնդանների ընտանիքին է փոխանցել բարոնի տիտղոսը։ Մոր մահից հետո նրան ուղարկում են Ջուիլլի կաթոլիկական քոլեջ, որտեղ սովորել է 1700-1711 թվականները։ Հայրը մահանում է 1713 թվականին և նրա խնամակալությունը անցնում է հորեղբորը։ 1714թվականին Շառլը դառնում է Բորդոյի պառլամենտի խորհրդի անդամ։ 1715թվականին ամուսնանում է Ժան դե Լարդիգի(բողոքական) հետ, որից ունենում է 3 երեխա։ Բարոնը(հորեղբայրը) մահանում է 1716 թվականին՝ Շառլին կտակելով իր հարստությունը, ինչպես նաև իր տիտղոսը և Բորդոյի պառլամենտի նախագահի պաշտոնը։ Մոնտեսքյոնի վաղ կյանքը համընկնում է կառավարությունում էական փոփոխությունների հետ։ Անգլիան իրեն հռչակել էր սահմանադրական միապետություն և 1707 թվականին միացել էր Շոտլանդիային՝ ձևավորելով Մեծ Բրիտանիայի թագավորությունը։ Ֆրանսիայում Լուի 14-րդը մահանում է, իսկ նրան հաջորդում է 5 ամյա Լուի 15-րդը։ Այս ազգային փոփոխությունները իրենց ազդեցություններն են թողնում Մոնտեսքյոնիի ստեղծագործությունների վրա։ Մոնտեսքյոն իրավաբանությունը թողնելով իրեն նվիրում է սովորելուն և գրելուն։ Նա գրական հաջողությունների է հասնում իր «Պարսկական նամակներ»(1721)-ի տպագրումից հետո։ Այնուհետև տպագրում է «Խորհրդածություններ հռոմեացիների ծաղկման և անկման պատճառների մասին «(1734)։ «Օրենքների ոգու մասին» ի սկզբանե հրատարակվել է անանուն տարբերակով 1748թվականին։ Գիրքը արագորեն սկսեց ազդեցություն ունենալ եվրոպական և ամերիկյան քաղաքականության վրա։ Ֆրանսիայում այն անբարեհաճորեն ընդունվեց։ Կաթոլիկական եկեղեցին այն և հեղինակի այլ գործեր դասեց արգելված գրքերի շարքում։ Իսկ Եվրոպայում, հատկապես Բրիտանիայում այն գովաբանության արժանացավ։ Ամերիկյան հեղափոխությունից հետո Շառլի աշխատությունը մեծ ազդեցություն ունեցավ Ամերիկայի հիմնադիրներից շատերի վրա, հատկապես Ջեյմս Մեդիսոնի։ Բացի հասարակության և քաղաքականության մասին ստեղծագործելուց, Մոնտեսքյոն երկար տարիներ ճանապարհորդում էր Եվրոպայում, հատկապես Ավստրիայում և Հունգարիայում, մեկ տարի անցկացնելով Իտալիայում և 18 ամիս Անգլիայում՝ նախքան Ֆրանսիայում վերաբնակվելը։ Նրան անհանգստացնում էր վատ տեսողությունը. նախքան մահանալը (1755) նա ամբողջովին կուրացել էր։ Շառլը թաղված է Փարիզում։

Պատմության փիլիսոփայություն

Մոնտեսքյոյի՝ պատմության մասին փիլիսոփայությունը նվազագույնի էր հասցնում անհատների և իրադարձությունների դերը։ «Խորհրդածություններ հռոմեացիների ծաղկման և անկման պատճառների մասին» գրքում «յուրաքանչյուր պատմական իրադարձություն տեղի է ունեցել մի հիմնական շարժման հետևանքով» տեսակետը նա մեկնաբանում էր այսպես. Պատահականությունը չի կառավարում աշխարհը։ Հարցրեք հռոմեացիներին, որոնք ունենում էին իրար հաջորդող հաջողություններ, արդյոք առաջնորդվել են որևէ հստակ պլանով, կամ իրար հաջորդող վայրիվերումներ, որոնք հետևել են մեկը մյուսին։ Յուրաքանչյուր միապետության մեջ գոյություն ունեն ընդհանուր պատճառներ՝ բարոյական և ֆիզիկական, որոնք բարձրացնում, հաստատում կամ այն հավասարեցնում են հողին։ Բոլոր միջադեպերը կառավարվում են այս պատճառներով։ Եվ եթե մի պատերազմում պատահականությունը, որը որոշակի պատճառ է, պետությունը ավերածության է հասցրել, ինչ- որ հիմանական պատճառ կարևոր է դարձրել պետության կործանվելը որևէ պատերազմի պատճառով։ Միով բանիվ՝ հիմնական միտումը առաջանում է այդ բոլոր միջադեպերից։ Հանրապետությունից դեպի կայսրություն անցում կատարելը քննարկելիս նա առաջարկում է այն տեսակետը, որ եթե Կեսարը և Պոմպեոսը չփորձեին զավթել Հանրապետության կառավարումը, ապա մյուսները ավելի կմեծանային իրենց տեղերում։ Պատճառը ոչ թե Կեսարի և Պոմպեոսի ձգտումն է, այլ ընդհանրապես մարդկային ձգտումն է։

Քաղաքական հայացքներ

Մոնտեսքյոն դասվում է մարդաբանության նախագուշակների շարքում՝ ներառյալ Հերոդոտոսը և Տակիտոսը. նա առաջիններից էր, որ ցույց տվեց հասարակության մեջ քաղաքական ձևերի հարաբերական մեթոդների դասակարգումը։ Մոնտեսքյոյի քաղաքական անտրոպոլոգիան «վեր հանեց» կառավարման մասին նրա ստեղծած տեսությունները։ Նրա ամենաազդեցիկ աշխատությունը ֆրանսիական հասարակությունը բաժանեց երեք դասերի. միապետություն, արիստոկրատիա և հասարակ ժողովուրդ։ Մոնտեսքյոն կառավարելու երկու ուժ էր տեսնում, որոնք իրականում գոյություն ունեին. միապետական և վարչական։ Վարչական ուժերը համարվում էին գործադիրները, օրենսդրականները և դատականները։ Այս երեքը պետք է իրարից առանձին լինեն և իրարից կախում ունենան այնպես, որ որևէ մեկի ազդեցությունը չգերազանցի մյուս երկուսի ազդեցությունները։ Սա համարվում էր արմատական գաղափար, քանի որ այն ամբողջովին վերացնում էր ֆրանսիական միապետության երեք Կալվածքների գաղափարները. հոգևորականություն, արիստոկրատիա և հասարակ ժողովուրդ։ Նաև գոյություն ունեին կառավարման երեք հիմնական ձևեր՝ միապետություններ, հանրապետություններ և բռնապետություններ։ Ազատ կառավարությունները կախում ունեն խոցելի սահմանադրական միջոցառումներից։ Մոնտեսքյոն «Օրենքների ոգու մասին» 4 հատորները նվիրել է Անգլիայի կառավարության քննարկմանը։ Նա վախենում էր, որ Ֆրանսիայում միջնորդ ուժերը, որոնք չափավորում են արքայազնի իշխանությունը, կորցրել են իրենց դիրքերը։

Bikers

Ինքնքասպանություն

Ինքնասպանություն, սուիցիդ, (լատ.՝ s իբրև երևույթ, իբրև անձի ինքնարտահայտման ձև, վարքային դրսևորում, ախտաբանական վիճակ։ Ռիսկի գործոններից են հոգեկան խանգարումները, ինչպիսիք են , երկբևեռ խանգարումները, շիզոֆրենիան ինչպես նաև ալկոհոլիզմը ու բենզոդիազեպինների չարաշահումը սթրեսային վիճակները, ֆինանսական դժվարությունները, միջանձնային հարաբերությունները, բուլիինգը: Հասկացությունը գոյություն ունի այնքան ժամանակ, որքան որ երկրի վրա ապրում է մարդը։ Ինքնասպանության հիմնահարցն ուսումնասիրվում է սուիցիդալոգիա գիտության շրջանակներում։
Սուիցիդալոգիա գիտությունը, որն ուսումնասիրում է այդ համամարդկային խնդիրը, դասակարգում և լուծման ուղիներ է առաջարկում, սակայն մինչ օրս չի կարողացել լիովին լուծել այդ խնդիրը։ Ինքնասպանության հիմնախնդրին անդրադարձել են հոգեբանության գրեթե բոլոր տեսությունները և հոգեբանները, որոնք իրենց ուրույն տեղն են զբաղեցրել հոգեբանություն գիտության զարգացման մեջ, քանի որ սուիցիդալ վարքը մեծապես հանդիսանում է հենց հոգեբանության ուսումնասիրությանը ենթարկվող խնդիր, իհարկե այն ոչ միայն հոգեբանական խնդիր է․ այլ գիտություններ նույնպես ուշադրության կենտրոնում են պահում ինքնասպանության հիմնահարցը, պատճառները և դրդող ուղիները, այն կդիտարկվի հատկապես հոգեբանություն գիտության տեսանկյունից։

Գեղեցկության ընկալումն արվեստում

Ներկայումս կա մի վարկած, որ գեղեցկության մասին ընկալումները բնազդներն են, որոնք արմատավորված են մարդու հիշողության մեջ ի շնորհիվ իրենց նախորդող կենդանի էակների սերունդների անգիտակից փորձառությունների

Էրոսը և ֆիզիկական գեղեցկությունը

Տղամարդիկ և կանայք գեղեցիկ են, երբ դուր են գալիս հակառակ սեռին։ Կին-տղամարդ ըմբռնումը՝ որպես հնարավոր խաղընկեր, երբեք չեն սխալվի, թե որ սեռին ինչ է պետք։ Այստեղ գործում է «Նախորդ սերունդների փորձառությունը»^[

ԳԵՂԵՑԻԿԸ և ՏԳԵՂԸ ՄԱՐԴԿԱՅԻՆ ԷՈՒԹՅԱՆ ՄԵՋ

Մարդկային էության մեջ գեղեցիկը և տգեղը հասկացություններ են։ Պլատոնը ասում էր, որ գեղեցկությունը, դա պարզապես գաղափար է։ Ըստ Պլատոնի մենք կարող ենք ունենալ, օրինակ, մի շատ գեղեցիկ ծաղիկ, որը վերջ ի վերջո կթառամի, սակայն նրա գեղեցկության գաղափարը հավիտյան կմնա մեր մեջ։ Ես կարծում եմ, որ գեղեցկությունը լինում է արտաքին և ներքին։ Արտաքին գեղեցկություն ասելով հասկանում ենք մարդու արտաքին տեսքը, իսկ ներքին գեղեցկություն ասելով` մարդու ներքին տեսքը։ Այդ երկուսի համադրությունը ես համարում եմ իդեալական գեղեցկություն։ Բայց ես, Պլատոնի նման կարծում եմ, որ յուրաքանչյուր մարդու համար գեղեցիկ է ինչ որ մի բան։ Այսինքն եթե ինձ դուր է գալիս, օրինակ, Անիի
արտաքին տեսքը, հագ ու կապը, խոսելաձևը, վարքի առանձնահատկությունները, ապա, ես նրան համարում եմ իդեալական գեղեցիկ։ Բայց, գուցե մեկ ուրիշին վանում են նրա այդ հատկանիշները և նա Անիին համարում է տգեղ։ Ես նաև համաձայն եմ Թովմա Աքվիանացու՝ Աստծո կեցության «տիեզերաբանակն» ապացույցի չորրորդ կետի հետ։ Այսինքն, եթե մենք ցանկանում ենք իմանալ ինչ-որ մի բանի կատարյալության աստիճանը, այն պետք է համեմատենք ամենակատարյալ էակի՝ Աստծո հետ։ Այսինքն իմ կարծիքով մարդու ներքին գեղեցկության չափանիշները պետք է համապատասխանեն աստվածաշնչյան չափանիշներին, որպեսզի մարդու ներքինը համարվի գեղեցիկ։ Իսկ մարդու արտաքին գեղեցկությունը արդեն ճաշակի անհատականությամբ է պայմանավորված։ Այսպիսով, ինձ համար իդեալական գեղեցկությունը արտաքին և ներքին գեղեցկությունների համադրումն է։ Ընդ որում ներքին գեղեցկությունը պետք է համապատասխանի աստվածաշնչյան չափանիշներին, իսկ արտաքին գեղեցկությունը յուրաքանչյուր մարդու համար անհատական է, այսինքն պայմանավորված է ճաշակի անհատականությամբ։